สมถะกัมมัฏฐาน กับ วิปัสสนากัมมัฏฐาน
(ธรรมะโดยพระครูโพธิธรรมประภาส หรือพระอาจารย์เชือน ปภัสสโร วัดประชาสันติ)
สมถะคือความสงบนั่นแหละ อุบายอันใด ที่ก่อให้ใจเกิดความสงบ อุบายอันนั้นท่านเรียกว่าสมถะกัมมัฏฐาน วิปัสสนาคือปัญญา อุบายอันที่กิอให้จิตเกิดปัญญา อุบายอันนั้นคือวิปัสสนากัมมัฏฐาน
ทั้งสองอย่างนี้เป็นของคู่กัน ต้องมาด้วยกัน ขาดอย่างหนึ่งอย่างใดไปเสียไม่ได้ การที่เราจะฝึกใจของเราให้เกิดความเบื่อหน่ายคลายความกำหนัดนี่ต้องทำให้ใจมันเกิดความสงบลงเสียก่อน คือทำให้เกิดสมาธิเสียก่อน อันนี้คือสมถะกัมมัฏฐาน ทีนี้พอใจสงบลงแล้ว ก็เข้าสู่อุบายการพิจารณาต่างๆ ซึ่งต้องอาศัยฐานแห่งสมาธิ ฐานแห่งความสงบเป็นที่ตั้ง เพื่อที่จะพิจารณาสิ่งต่างๆ ขึ้นมาให้เกิดรู้แจ้งเห็นจริง ขาดอันใดอันหนึ่งไปไม่ได้
เหมือนกับเรากินข้าวนั่นแหละ คนเราเวลากินข้าวก็ต้องเคี้ยวให้ละเอียดก่อน แล้วจึงกลืน ไม่ใช่อยู่ๆ ใส่ปากแล้วก็กลืน มันเป็นไปไม่ได้ อันนี้ก็เหมือนกัน ใจนี่ต้องทำให้มันสงบก่อน ผ่านสมถะกัมมัฏฐานมาก่อนเพื่อเป็นฐาน แล้วถึงจะมาสร้างปัญญาให้เกิดด้วยอุบายต่างๆ ด้วยวิปัสสนากัมมัฏฐาน
คัดลอกมาจากหนังสือ…นานาสาระธรรม
เรียบเรียงข้อมูลโดย…นายกวิน ตันทวีวงศ์ (จากธรรมะที่ได้รับฟังมา และรวบรวมไว้ในภายหลัง)